<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Amazon,&nbsp;nükleer enerji şirketleri Energy Northwest, Dominion Energy ve X-energy ile milyonlarca dolarlık <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2024/10/16/amazon-jumps-on-nuclear-power-bandwagon-by-investing-in-x-energy-and-promising-small-reactors/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">anlaşmalar imzaladı</a>. Anlaşmalar kapsamında Amazon, X-energy’ye yatırım yapacak ve diğer şirketlerle küçük modüler reaktörler inşa edecek. 2030’ların başında enerji üretmeye başlayacak olan reaktörler, Pacific Northwest ve Virginia’daki veri merkezlerine güç sağlayacak.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden: Yakın zamanda Google da yapay zeka operasyonlarına güç sağlamak için nükleer enerji şirketi Kairos Power ile işbirliği yapmıştı. Microsoft da geçen ay Three Mile Island nükleer santralini yeniden faaliyete geçirerek veri merkezlerine ve yapay zeka operasyonlarına güç aktarmak için tesisin sahibi Constellation ile 20 yıllık bir anlaşma imzalamıştı.&nbsp;</li></ul>

Quando

Gezegenimiz, yoğun bir sıcak hava dalgası altında. Bir zamanlar sadece yaz aylarına özgü olan ve genellikle kısa bir rahatsızlık olarak görülen bir olgudan, son yıllarda giderek daha yaygın ve etkili hâle gelen, oldukça tehdit dolu bir "kronik hastalık"&nbsp;şekline dönüşen bir durum olarak tanımlayabiliriz. Şehirler, genellikle tüketim merkezleri olarak görülüyor. Son yıllarda, biraz da beklenen bir dönüşümle şehirlerin tüketimden üretim merkezine dönüştüğünü ifade edebiliriz—ama sıcak hava üretim merkezine.Yakın geçmişte yaygın olarak kullanılan "küresel ısınma," geçmişte, çölleşme, deniz seviyesinin yükselmesi ve aşırı hava olayları gibi daha geniş ölçekli sorunlarla ilişkilendiriliyordu. Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar, sıcak hava dalgalarının kent yaşamı üzerindeki etkisine dair daha derin bir anlayış sunuyor. Çünkü etkiler gittikçe daha ölümcül hâle geliyor. Örneğin, ABD’nin Pacific Northwest bölgesinde 2021 yılında yaşanan sıcak hava dalgası, türler arası ölümlere sebep olmuş ve bu durum, şehirlerin iklim krizine ne kadar hazırlıksız olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/environment/2021/jul/08/heat-dome-canada-pacific-northwest-animal-deaths#:~:text=2%20years%20old-,%27Heat%20dome%27%20probably%20killed%201bn%20marine%20animals,on%20Canada%20coast%2C%20experts%20say&text=More%20than%201%20billion%20marine,ecosystems%20unaccustomed%20to%20extreme%20temperatures" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">göstermişti</a>.<img src="https://images.aposto.com/2023/6/4/1689278311133.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Pacific Northwest bölgesinde 2021 yılında yaşanan sıcak hava dalgası ve ölüm oranları Kaynak:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/interactive/2021/08/11/climate/deaths-pacific-northwest-heat-wave.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The New York Times</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Isınan gezegen ve değişen iklim: <a fr-original-style="" href="https://archive.ipcc.ch/ipccreports/tar/wg2/index.php?idp=353" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">IPCC raporları</a>ndan da görülebildiği üzere, 1950’lerin başında başlayan sıcak hava dalgalarının frekansı ve süresi, gözle görülür bir şekilde artmış. Bu değişim, 2019’da Avrupa kıtasını saran rekor kıran sıcak hava dalgasını da anımsatıyor. Fransa’da termometrelerin <a fr-original-style="" href="https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya/2019/09/09/fransada-asiri-sicaktan-bin-435-kisi-oldu" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">46 derece</a>yi gösterdiği, 1435 kişinin hayatını kaybettiği ve tarihe "kavrulan yaz" olarak geçen dönemden bahsediyoruz.Kısacası sıcak hava dalgalarının etkileri, terli bir alınla sınırlı kalmıyor; çok daha geniş bir yelpazeye yayılarak tarım sektöründe hasat kaybıyla karşı karşıya kaldırıyor. Su kaynaklarını tehdit altında bırakıyor. Ormanların yangınlarla yok olmasına sebep oluyor ve canlıların sağlığı ciddi biçimde etkileniyor.Dolayısıyla, sıcak hava dalgaları, küresel ısınmanın ve iklim değişikliğinin sadece bir sonucu değil, aynı zamanda alametifarikası demek çok da abartı olmayacak. İklim krizinin üstesinden gelmek ve sıcak hava dalgalarının etkilerini hafifletmek adına, hem yerel hem de küresel düzeyde, sürdürülebilir enerji, yeşil altyapılar ve düşük karbonlu yaşam biçimlerini teşvik eden politikalara acilen ihtiyaç duyuluyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dünyada ve Türkiye’de durum</h2>ABD’nin büyük şehirlerinde sıcak hava dalgaları, 1960’larda yılda ortalama iki kezden, 2020’lerde yılda altıdan fazla keze kadar daha sık meydana gelmiş. 50 büyük şehirdeki ortalama sıcak hava dalgası mevsimi, 1960’lara kıyasla 49 gün daha uzun. Bu göstergede yer alan 50 metropoliten alandan 46’sı, 1960’larla 2020’ler arasında sıcak hava dalgası sıklığında istatistiksel olarak anlamlı bir artış <a fr-original-style="" href="https://www.globalchange.gov/browse/indicators/us-heat-waves" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yaşamış</a>.Kayıtların 122 yıl önce başladığı Hindistan’da 2022’nin Mart ayı, <a fr-original-style="" href="https://www.worldweatherattribution.org/climate-change-made-devastating-early-heat-in-india-and-pakistan-30-times-more-likely/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">en sıcak ay olmuş</a>. Pakistan’da, yine 2022 Mart ayında dünya çapında en yüksek pozitif sıcaklık sapması kaydedilmiş ve birçok bireysel hava durumu istasyonu ay boyunca aylık tüm zamanların en yüksek sıcaklıklarını kaydetmiş. Aynı zamanda Pakistan’da normal yağışın %62’sinden daha az, Hindistan’da da normalin %71’i altında yağış bildirilmiş. Sıcak hava dalgası, aynı yılın nisan ayı boyunca devam etmiş ve ayın sonuna doğru ilk zirvesine ulaşmış. 29 Nisan’a gelindiğinde, Hindistan’ın %70’i sıcak hava dalgasından etkilenmiş hâldeymiş.Türkiye’den:&nbsp;Peki 2023’ün Ağustos ayında İstanbul, Ankara, Eskişehir veya İzmir’de bir hafta boyunca 40 derecenin üzerindeki sıcaklara maruz kalsa ne yaşanır? Güncel durumda sıcak hava dalgalarının sıklığı ve yoğunluğu artıyor. Türkiye de bu küresel trendin dışında değil. Yerel iklim verileri, son 40 yılda Türkiye’deki sıcak hava dalgalarının yoğunluğunun ve sıklığının arttığını gösteriyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Elimizdeki veriler, 1950’li yıllarda mayıs ve eylül ayları arasında yılda 1 kez sıcak hava dalgası olurken, son yaptığımız çalışma ortaya koydu ki bu değer 9 kat artış gösterdi. Çok daha sık sıcak hava dalgasına maruz kalıyoruz. Sıcak hava dalgasının süresi de uzadı. Bu hafta yaşayacağımız sıcak hava süreci yaklaşık 7 gün devam edecek. Ölçülen sıcaklıklarda çok büyük bir anormallik yok fakat daha sık ve daha uzun sıcak hava dalgalarını yaşıyoruz. Örnek verirsek, 2020 yılının mayıs ayında Ödemiş, Nazilli, Dalaman istasyonlarda 15 Mayıs’ta ölçülen hava sıcaklığı 43 dereceye ulaştı. O yıl zeytin, narenciye, portakal üretiminde düşüş ortaya çıktı.</blockquote>— <a fr-original-style="" href="https://www.haberturk.com/izmir-haberleri/103663360-turkiyede-gorulen-sicak-hava-dalgalari-9-kat-artti-suresi-uzadi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Erlat</a><img src="https://images.aposto.com/2023/6/4/1689235125564.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.84" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.worldbank.org/tr/country/turkey/brief/key-highlights-country-climate-and-development-report-for-turkiye" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türkiye İklim ve Kalkınma Raporu</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Özellikle büyük şehirler, çarpık kentleşme, betonlaşma ve yeşil alan eksikliği gibi sorunlarla sıcak hava dalgalarının etkilerini daha yoğun bir şekilde hissediyorlar. Bu mekânlar, asfalt ve beton yapılarla dolu olduğu için, güneş ışığını emerek ve daha az bitki örtüsüne sahip olmasından etkilenerek (daha az gölge ve buharlaşma sağladığı için) "ısı adası" etkisi yaratıyorlar.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ne yapılabilir?</h2>Birçoğumuz, klima kullanımını artırmak gibi çözümlere eğilimliyiz. Bu elbette oldukça doğal. Güncel durumda enerji tüketimini artıracağı için, iklim krizini daha da kötüleştirebilir düşüncesi de akla geliyor elbette. Bu, yalnızca bireyin sorumluluğuna yüklenmeden sürdürülebilir çözümler üzerine konuşmayacağımız anlamına gelmiyor.Öncelikle şehir planlamamızı gözden geçirmek gerekiyor. Şehirlerimizde daha fazla yeşil alan yaratma ve binaların tasarımını, doğal hava akışını teşvik edecek şekilde yeniden düşünme yoluna gidebiliriz. Singapur’un <a fr-original-style="" href="https://eresources.nlb.gov.sg/history/events/a7fac49f-9c96-4030-8709-ce160c58d15c" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Garden City</a> yaklaşımı, yeşil bina ve şehir planlama konusunda ilham verici bir örnek.Türler arası eşitliğe ve sürdürülebilirliğe dayalı çözümler, ısı adalarını yeşil oazislere dönüştürebilir. Şehir planlamacıları ve politika yapıcılar, özellikle yeşil alanların ve ağaçlandırmanın artırılması, yeşil çatılar ve dikey bahçeler gibi kentsel yeşil alanların teşvik edilmesi ve enerji verimli binaların inşası gibi stratejileri uygulayarak bu dönüşümü gerçekleştirebilir. Mesela Rotterdam’daki su taşkınlarına karşı direnci artırmak için yeşil çatılar aktif bir şekilde teşvik ediliyor.Sıkça konuşulanlar, tekrar:&nbsp;Geniş anlamıyla tüketiciler ve işletmeler olarak enerji tüketimimizi azaltabilir ve yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapabiliriz. Zira Türkiye, güneş ve rüzgâr enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynakları konusunda büyük bir potansiyele sahip. Hükümetler, iş dünyası ve sivil toplum, iklim krizi konusunda daha fazla bilinçlendirme yapabilir ve bireylerin, iklim dostu davranışları benimsemeleri için teşvikler sunabilir. Belki de bu yazı bir hatırlatma yerine geçebilir, ne kadar 101 bilgilerine odaklanıyor olsa da.İklim krizi, bir ölçüde, sıcak hava dalgalarının artışı anlamına geliyor. Ancak bu, aynı zamanda, bize, şehirlerimizi, toplumlarımızı ve ekonomilerimizi, bu duruma uyum sağlama ve onunla başa çıkma konusunda yenilikçi ve sürdürülebilir çözümler bulma fırsatı sunuyor.

Pacific Northwest ile ilgili hikayeler